Kilka słów na temat rachunkowości

Rachunkowość jest to temat rzeka, o którym można by bardzo wiele pisać, dlatego w niniejszym artykule znajdzie się na jej temat zaledwie "kilka słów". Rachunkowość jest systemem ciągłego w czasie obserwowania, mierzenia, rejestrowania, prezentowania i interpretowania zdarzeń gospodarczych. Przedmiotem rachunkowości jest każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji w przedsiębiorstwie. Tak więc dla przykładu: przedmiotem rachunkowości nie jest złożenie zamówienia, jest nim jego realizacja - przyjęcie towaru do magazynu oraz dokonanie za nie zapłaty. Podstawą ewidencji w rachunkowości są dokumenty księgowe. Dokumentacja księgowa to zbiór dowodów w których znajduje pisemne odzwierciedlenie fakt wystąpienia operacji gospodarczych. Możemy wyróżnić wiele rodzajów dowodów księgowych i dzielić je według różnych kryteriów. Poniżej przedstawię podział według operacji księgowych. Są to następujące grupy:

• dokumenty związane z obrotem zapasami - np. Pz (przyjęcie z zewnątrz), Wz (wydanie na zewnątrz), Rw (rozchód wewnętrzny), Fa (faktura VAT);
• dokumenty związane z obrotem majątkiem trwałym - np. OT (otrzymanie środka trwałego), LT (likwidacja środka trwałego), PT (przekazanie środka trwałego);
• dokumenty związane z siłą roboczą - np. listy płac, karty pracy (wypełniane przy akordzie), rachunki do umów cywilnoprawnych;
• dokumenty związane z obrotem pieniężnym - np. KP (kasa przyjmie), KW (kasa wyda), RK (raport kasowy), WB (wyciąg bankowy);
• dokumenty związane z rozrachunkami - faktury VAT, rachunki, noty księgowe.

Istnieje szereg wymagań, które powinny spełniać dokumenty księgowe, są one związane z zawieraną treścią oraz poprawnością ich sporządzania. Treść dokumentu musi być zgodna z rzeczywistością, kompletna i zrozumiała, bez błędów rachunkowych. W treści dokumentu muszą wystąpić następujące elementy składowe: określenie wystawcy, podanie nazw i adresów stron uczestniczących w operacji, data wystawienia dowodu, przedmiot operacji, wartościowe określenie rozmiarów operacji (jeśli jest taka możliwość należy podać ilość i cenę jednostkową przedmiotu operacji), własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za prawidłowość operacji i jej prawidłowe udokumentowanie. Dokument powinien być sporządzony w języku polskim, chyba że dotyczy operacji z obcym kontrahentem. Kwoty w dokumentach powinny być podane w złotych polskich lub w walutach obcych, które przed ujęciem w księgach muszą być przeliczone na złote polskie. Dokument należy wystawić czytelnie i trwale. W wypadku popełnienia błędu niedopuszczalne jest jakiekolwiek zamazywanie lub dokonywanie przeróbek.

Zadaniami rachunkowości są: rejestrowanie na podstawie odpowiedniej dokumentacji operacji gospodarczych dotyczących zasobów gospodarczych, przebiegu procesów gospodarczych i osiągniętych wyników; rozliczenie komórek organizacyjnych jednostek gospodarczych z wykorzystania zasobów gospodarczych, poniesionych kosztów i osiągniętych wyników; rozliczenie osób odpowiedzialnych za majątek jednostki gospodarczej; ochrona mienia - zabezpieczenie majątku przed przywłaszczeniem i zniszczeniem oraz oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku i zapobieganie marnotrawstwu; dostarczanie informacji do podejmowania decyzji w procesie zarządzania. Urządzeniem księgowym stosowanym do zapisywania zmian w aktywach i pasywach pod wpływem operacji gospodarczych jest konto. Elementy składowe konta to jego nazwa oraz dwie przeciwstawne strony konta - Debet (Dt) oraz Credit (Ct), przeznaczone do dokonywania zapisów księgowych wynikających z dokonywanych operacji gospodarczych. Każde konto księgowe zawiera ponadto elementy objaśniające dokonywanie zapisu, tj. datę dokonania zapisu, oznaczenie dowodu księgowego, krótką treść charakteryzującą rejestrowaną operację, oznaczenie konta współdziałającego w zapisie operacji. Księgowanie to zapisywanie operacji gospodarczych na kontach. Księgowanie po stronie debetowej konta nazywany obciążeniem konta lub zapisywaniem w ciężar konta. Natomiast księgowanie po stronie kredytowej konta nazywamy uznaniem konta lub zapisaniem w dobro konta. Ogólna suma zapisów po jednej ze stron konta to obrót konta. Obrót debetowy to suma kwot operacji po stronie debetowej konta, obrót kredytowy to suma operacji po stronie kredytowej konta. Obroty konta obliczamy na koniec okresu sprawozdawczego po zaksięgowaniu wszystkich operacji gospodarczych. Różnica między sumami obrotów konta to saldo konta. Saldo debetowe występuje gdy obrót debetowy jest większy od obrotu kredytowego, saldo kredytowe - gdy obrót kredytowy jest większy od obrotu debetowego.

Na koniec przedstawię jeszcze kilka podstawowych pojęć wynikowych, czyli związanych z ustaleniem wyniku finansowego jednostki:

• koszt - to wyrażone w mierniku pieniężnym i poniesione w odpowiednim celu zużycie rzeczowych składników majątku trwałego, obrotowego, usług obcych oraz opłacenie zużycia pracy żywej w formie wynagrodzeń wraz z narzutami (uwaga: nie każdy koszt jest wydatkiem, wydatek to rozchód środków pieniężnych na pokrycie różnych potrzeb jednostki gospodarczej);
• przychód - to odpowiednik wyrażonej w mierniku pieniężnym sprzedaży produktów (wyrobów gotowych), towarów, materiałów i różnego rodzaju usług;
• dochód - to różnica między wartością przychodu a wartością kosztów poniesionych w celu jego uzyskania;
• zysk - to różnica pomiędzy wartością dochodu a wartością należnego podatku dochodowego;
• straty nadzwyczajne - to pieniężny odpowiednik zmniejszenia środków gospodarczych powstały na skutek zjawisk i zdarzeń nie dających się przewidzieć np. klęski żywiołowe (powódź, pożar), kradzież;
• zyski nadzwyczajne - to pieniężny odpowiednik zwiększenia środków gospodarczych wywołany przyczynami całkowicie lub częściowo niezależnymi od przedsiębiorstwa.

Do konfrontacji przychodów oraz kosztów poniesionych w celu ich uzyskania służy konto "Wynik Finansowy". Ustala się na nim ostateczny wynik działalności przedsiębiorstwa. Może wykazywać saldo debetowe oznaczające stratę bilansową oraz saldo kredytowe oznaczające zysk bilansowy.

Paulina Rozumek
Biuro WIR w Poznaniu