Spóźniona wiosna spowodowała, że jednym z często poruszanych tematów był wpływ opóźnionych siewów na tegoroczne zbiory. Wegetacja ruszyła z miesięcznym poślizgiem, a niekorzystne warunki pogodowe i polowe opóźniły rozpoczęcie siewów aż do ostatnich dni kwietnia. W ocenie GUS opóźniona wiosna spowoduje wzrost powierzchni zasiewów kukurydzy i jęczmienia oraz powierzchni upraw ziemniaków.
Opóźniony start wegetacji ozimin oraz prawdopodobnie mniejsza powierzchnia zasiewów pszenicy i rzepaku jarego wzbudziły pewien niepokój o wielkość tegorocznych zbiorów. Należy jednak pamiętać, że kondycja ozimin jest wyjątkowo dobra, co powala oczekiwać, że nadgonią powstałe opóźnienie. Poza tym decydujący wpływ na poziom plonów w naszym kraju mają warunki pogodowe późną wiosną i na początku lata. Nie bez znaczenia są także warunki podczas samych zbiorów.
W tym momencie trudno jest zatem z pełnym przekonaniem stwierdzić, jakie będą tegoroczne zbiory. Mimo to każda informacja na temat prognozowanych plonów ma wpływ na notowania giełdowe i zachowania inwestorów. Warto również zauważyć, że uwarunkowania krajowe mają ograniczone znaczenie dla głównych tendencji cenowych na rynkach zbóż w Polsce. Duże znaczenie dla sytuacji rynkowej ma to, co dzieje się za granicą - bilans podaży i popytu na świecie, a w naszym przypadku szczególnie w UE, Rosji i na Ukrainie, nastroje na rynkach terminowych, ceny ropy naftowej czy kursy walutowe. Wokół tych głównych trendów mogą pojawiać się odchylenia ceny w górę lub w dół wynikające z krajowej sytuacji popytowo-podażowej.
Aktualna sytuacja cenowa
Ceny skupu zbóż na rynku światowym (w tym także unijnym), po znaczącym wzroście w drugiej połowie 2012 r., od początku 2013 r. wykazywały tendencję spadkową, co było efektem optymistycznych prognoz zbiorów zbóż w nadchodzącym sezonie. W ślad za spadkiem cen na rynkach zagranicznych, w lutym i w marcu 2013 r. obniżyły się również ceny zbóż w kraju. Duże zapotrzebowanie na zboża na rynku światowym, przy mniejszej podaży ziarna z rejonu Morza Czarnego oraz Europy Południowej, spowodowało, że ceny zbóż, pomimo spadku, nadal były relatywnie wysokie. Według danych GUS w lutym 2013 r. w krajowym skupie za pszenicę przeciętnie uzyskiwano 1.021 zł/t, o 29% więcej niż rok wcześniej. Średnia cena jęczmienia wynosiła 862 zł/t i była o 7% wyższa niż przed rokiem (w tym jęczmienia paszowego wzrosła o 9%, do 844 zł/t). Cena żyta ukształtowała się na poziomie 760 zł/t, o 6% niższym niż rok wcześniej (należy jednak zaznaczyć, że w I kwartale 2012 r. żyto było droższe od pszenicy). Średnia cena kukurydzy wyniosła 864 zł/t i była o 14% wyższa niż w lutym 2012 r.
Według danych uzyskanych od podmiotów objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej, w okresie trzech tygodni marca 2013 r. przeciętna cena skupu pszenicy konsumpcyjnej była o 3% niższa od notowanej miesiąc wcześniej, kształtując się na poziomie 1.004 zł/t. Niższe niż w analogicznym okresie lutego 2013 r. (o 5%) były również ceny żyta konsumpcyjnego (705 zł/t), jęczmienia paszowego (834 zł/t) oraz kukurydzy (880 zł/t).
W Unii Europejskiej (według danych Komisji Europejskiej) w dniach 11-17.03.2013 r. za pszenicę konsumpcyjną przeciętnie płacono 242 euro/t (1.007 zł/t), za kukurydzę 226 euro/t (940 zł/t), a za jęczmień paszowy 212 euro/t (881 zł/t). Średnie unijne ceny jęczmienia były o 5% niższe od notowanych miesiąc wcześniej, pszenicy o 2% niższe, a kukurydzy o 1% niższe. W odniesieniu do cen sprzed roku pszenica była o 20% droższa, kukurydza o 14% droższa, a jęczmień paszowy o 7% droższy. W Polsce ceny skupu pszenicy były zbliżone do średniej unijnej, jęczmienia paszowego o 5% niższe, a kukurydzy o 6% niższe od średniej unijnej.
Prognozy produkcji zbóż i rzepaku
Według kwietniowego raportu Międzynarodowej Rady Zbożowej zbiory zbóż (bez ryżu) wyniosą 1.906 mln t i będą o 7,0% (125 mln t) wyższe niż w obecnym sezonie. Za największą część prognozowanego wzrostu produkcji odpowiada kukurydza (+88 mln t), ale oczekuje się, że wyższa będzie również produkcja pszenicy (+25 mln t). Oczekuje się, że jednocześnie wzrośnie o 58 mln t do 1.875 mln t zużycie zbóż. Prognozy te dają nadzieję na wzrost zapasów końcowych zbóż w przyszłym sezonie o 31 mln t do 361 mln t.
Podobnie jak w przypadku zbóż, również sytuacja na światowym rynku oleistych w sezonie 2013/14 może być mniej napięta niż w poprzednim sezonie. Prognozy Amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA), Oil World czy ODA zakładają wzrost tegorocznych zbiorów soi w Ameryce Południowej w odniesieniu do roku ubiegłego. USDA również w Stanach Zjednoczonych oczekuje wysokich zbiorów. Wskaźnik zapasy/konsumpcja dla światowego rynku soi prawdopodobnie będzie wyższy niż w sezonie minionym.
Jeśli chodzi o rzepak, jego zbiory nie tylko w Polsce, ale również w UE - która jest największym światowym producentem i konsumentem rzepaku - mogą być wyższe od niskich ubiegłorocznych. Więcej rzepaku prawdopodobnie wyprodukuje również Ukraina, będąca jednym z największych zewnętrznych dostawców rzepaku na rynek unijny.
Z przeprowadzonej przez GUS jesiennej oceny wynika, że zbóż ozimych pod zbiory w 2013 r. obsiano w Polsce ponad 4,3 mln ha, tj. o blisko 157 tys. ha mniej niż przed rokiem. Przed wejściem w stan zimowego spoczynku uprawy były właściwie wyrośnięte i dobrze rozkrzewione. Wysokie ceny zbóż mogą spowodować, że mniejsza powierzchnia zasiewów zbóż ozimych zostanie (przynajmniej częściowo) zrekompensowana zwiększeniem areału upraw zbóż jarych. Zakładając sprzyjające warunki pogodowe w dalszej części sezonu można się spodziewać, że zbiory zbóż w 2013 r. będą zbliżone do średniej wieloletniej i ukształtują się w granicach 27-28 mln ton.
Prognoza cen skupu zbóż do września 2013 r.
W roku gospodarczym 2012/2013 przewidywane globalne zapotrzebowanie na zboża jest większe od światowej produkcji. W związku z tym zapasy końcowe ulegną zmniejszeniu (wg USDA o 10%). Przedłużający się okres zimowania zbóż w Europie wzmaga obawy o plony, zwłaszcza zbóż konsumpcyjnych. Niepewność co do poziomu tegorocznych zbiorów zbóż na świecie będzie powodować, że ceny zbóż do końca sezonu będą determinowane malejącymi zapasami, kształtując się na wysokim poziomie, również w Polsce.
W następnym roku gospodarczym (2013/2014) popyt na unijne zboże może być nadal znaczący, gdyż kraje WNP nie powrócą jeszcze na pozycję światowego potentata w eksporcie zbóż, z uwagi na konieczność odbudowy zapasów oraz duże potrzeby własnego rynku. W związku z tym ceny zbóż na świecie nadal będą relatywnie wysokie. Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową, Zespół Ekspertów ds. Prognozowania Cen Podstawowych Produktów Rolniczych, powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż do września 2013 r. mogą kształtować się następująco:
Wyszczególnienie |
j.m. |
2013 r. |
|
czerwiec |
wrzesień |
||
Pszenica ogółem1) |
zł/t |
970-1020 |
860-920 |
Pszenica konsumpcyjna2) |
zł/t |
1000-1050 |
900-960 |
Żyto1) |
zł/t |
740-780 |
670-720 |
1) Dotyczy przewidywanej średniej ważonej ceny danego rodzaju
zboża zarówno konsumpcyjnego, jak i paszowego.
2) Dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych.
Mimo, że przedstawione powyżej prognozy dotyczące zbóż i oleistych są stosunkowo optymistyczne, mają one charakter wstępny i mogą być korygowane w kolejnych miesiącach. Jest jeszcze za wcześnie, aby mówić o przyszłych zbiorach. Dla przypomnienia warto zauważyć, że rok temu prognozowano, iż produkcja zbóż w sezonie 2012/13 będzie rekordowa i wzrosną zapasy, jednak na skutek niekorzystnych warunków pogodowych światowe zbiory zbóż i oleistych okazały się niższe od oczekiwanych.
Opracowanie: G. Wysocki
Biuro WIR w Poznaniu
Wykorzystano prognozy ARR i analizy BGŻ.